Παιχνίδι: Η σημασία του για τα παιδιά - Γράφει η Αγάπη Τερζοπούλου

 Παιχνίδι: Η σημασία του για τα παιδιά

Το καλοκαίρι έφτασε, πάνε περίπου πάνω από 2 βδομάδες που τα σχολεία, τα φροντιστήρια και οι δραστηριότητες των παιδιών, έλαβαν τέλος…. Ήρθε η ώρα του παιχνιδιού και της ανεμελιάς…

Τι είναι, όμως αλήθεια, το παιχνίδι;;;

Αν μας ζητούσαν να το ορίσουμε, ποιες ακριβώς λέξεις θα χρησιμοποιούσαμε;;; Άραγε γνωρίζουμε το πόσο σημαντικό είναι το παιχνίδι στη ζωή των παιδιών μας ή απλά ανήκουμε σε αυτούς που το θεωρούν χάσιμο χρόνου;;;

Το σημερινό άρθρο λοιπόν είναι αφιερωμένο στο ΠΑΙΧΝΙΔΙ και τη σημασία που αποδείχθηκε ότι έχει μέσα από έρευνες στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού.

Ορίζοντας το παιχνίδι

Το παιχνίδι είναι κάτι που κάνεις για την προσωπική σου ευχαρίστηση και ηρεμία, οτιδήποτε μπορείς να φτιάξεις, να δημιουργήσεις, ακόμα και μια συζήτηση, αρκεί να σε ευχαριστεί και να σε διασκεδάζει. Το αντίθετό του παιχνιδιού είναι η υποχρέωση. Αναλύοντας τον όρο, ιδίως στην αγγλική γλώσσα, υπάρχει μια σαφής διάκριση μεταξύ των εννοιών games- play. Η πρώτη αναφέρεται στη σειρά εκείνων των παιχνιδιών, που έχουν αρχή, μέση και τέλος, και ως τελικό στόχο τη νίκη ή την ήττα, μέσα από σαφείς κανονισμούς. Το παιχνίδι από την άλλη αναφέρεται σε εκείνη την πλευρά του ανθρώπου την πιο αυθόρμητη και πιο δημιουργική, δεν έχει αρχή και τέλος και είναι γεμάτη από εκπλήξεις και συνεχείς αλλαγές που σε εξελίσσουν.

Τα είδη του παιχνιδιού

Το παιχνίδι χωρίζεται σε 5 μεγάλες κατηγορίες που φαίνεται να ακολουθούν τα στάδια ανάπτυξης του παιδιού μέχρι από τη βρεφική ηλικία ως την προεφηβεία τους.

Α) Παιχνίδι μετακίνησης: στην πρώτη βρεφική ηλικία τα παιδιά φαίνεται να ενδιαφέρονται για τα διάφορα αντικείμενα γύρω τους και να χαροποιούνται ιδιαίτερα από το κούνημα των χεριών και των ποδιών τους. Το τρέξιμο, τα άλματα και τα πηδηματάκια, καθώς επίσης και το παιχνίδι «κουκου- τζα» φαίνεται να είναι πρώτα στις επιλογές των λιλιπούτειων φίλων μας!

Β) Παιχνίδι με αντικείμενα: τα αντικείμενα εδώ έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Τα παιδιά σε αυτή την ηλικία, τα κουνούν τα τραβούν, τρέχουν μαζί τους ή τα πετούν.

Γ) Κοινωνικό παιχνίδι: εδώ επικρατεί η αλληλεπίδραση με ένα άλλο άτομο, που μπορεί να περιλαμβάνει σωματική επαφή, π.χ. κυνηγητό ή και όχι, όπως το παιχνίδι με τις κατασκευές.

Δ) Φανταστικό παιχνίδι: σε αυτή την κατηγορία τα αντικείμενα παίρνουν ρόλους και ζωή στην πραγματικότητα των παιδιών. Η χτένα μπορεί να γίνει μικρόφωνο, η κουβέρτα πάνω στο τραπέζι να γίνει η σπηλιά και να προτιμούν παιχνίδια όπως «το σπίτι», «η φάρμα».

Ε) Παιχνίδι κανόνων: εδώ πλέον στη ζωή και το παιχνίδι των παιδιών μπαίνουν τα όρια μέσα από σαφείς κανονισμούς που προσυμφωνούνται πριν της έναρξη. Ακόμα και οι ρόλοι μοιράζονται και τηρούνται αυστηρά ακολουθώντας τους κανόνες που μαθαίνονται από την κοινωνία.

Παραδείγματος χάρη ο αστυνομικός δε βοηθά τους κλέφτες και ο δάσκαλος δε γελά στο μάθημα.

Η σημασία του παιχνιδιού στην ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών

Το ερώτημα «πού μας βοηθά το παιχνίδι;», ίσως να απαντηθεί παρακάτω, δίνοντας πληροφορίες που ελπίζω να πείσουν και τους πιο δύσπιστους!!!

Στη βρεφική ηλικία το παιχνίδι με το σώμα βοηθά στη μάθηση του συντονισμού και της εξάσκησης των μεγάλων μυών του παιδιού. Μαθαίνει να εξερευνά το περιβάλλον του μέσα από τις αισθήσεις τους και να αλληλεπιδρά με τους άλλους.

Στο κοινωνικό παιχνίδι οι λειτουργίες που ενισχύονται είναι η μνήμη, καθώς το παιδί μαθαίνει «απ’ έξω» μια σειρά από κανόνες και καθήκοντα, η έννοια του στόχου και της επιδίωξης, μέσα από τον υγιή ανταγωνισμό και αρχίζει να συνειδητοποιεί ότι οι πράξεις του έχουν συνέπειες (αν κάνω αυτό, θα…. Ή αν «κλέψω» στους κανόνες, θα με διώξουν.). Επίσης, μαθαίνουν να εξισορροπούν της επιθυμία με το γενικότερο θέλω της ομάδας ή το «σωστό», δηλαδή μπορεί να θέλουν να κερδίσουν, αλλά πάντα τηρώντας τους κανόνες κι όχι μέσα από την "κλεψιά". Σε αυτή την ηλικία το παιχνίδι φαίνεται να είναι μια μικρογραφία της κοινωνίας παρέχοντας στο παιδί ένα πλαίσιο στο οποί το παιδί συμπεριφέρεται με τον κατάλληλο τρόπο σε συγκεκριμένες περιστάσεις.

Με το φανταστικό  ή αλλιώς δραματοποιημένο παιχνίδι (παιχνίδι ρόλων) το παιδί μπορούμε να πούμε ότι κερδίζει κάτι σαν «θεραπεία» από τα καθημερινά προβλήματα. Μέσα από την αναπλήρωση εφευρίσκει εναλλακτικούς τρόπους για το απαγορευμένο, καταπολεμά το άγχος σκηνοθετώντας τη σύγκρουση, εξασκεί τη διαδικασία της πρόβλεψης αναπαριστώντας τη σκηνή του φόβου ή της επιθυμίας του και αντιμετωπίζει την κατάσταση με τις δυνάμεις του. Αποστολή εξετελέσθη!!!

Πριν προχωρήσουμε παρακάτω σε κάποιες συμβουλές που μπορεί να βοηθήσουν, πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι δίνουμε την κατάλληλη αξία στο παιχνίδι και στεκόμαστε απέναντί του με σε σεβασμό, χωρίς να το θεωρούμε χάσιμο χρόνου. Είναι μια σοβαρή υπόθεση που κατέχει σημαντική θέση στη ζωή του παιδιού μας και για να μπορέσουμε να το βοηθήσουμε ή να παίξουμε και εμείς μαζί του καλό θα είναι να…..

• Να γνωρίζουμε ότι καλό παιχνίδι, δεν είναι το εντυπωσιακό παιχνίδι, αλλά αυτό που είναι ανθεκτικό, εύχρηστο, πολυχρηστικό και απλό. Τα περίπλοκα παιχνίδια δεν κάνουν τα παιδιά πιο έξυπνα, αλλά τα κάνουν να βαριούνται!
• Το παιχνίδι το διαλέγουμε με κριτήριο την ηλικία του, αλλά κυρίως με βάση τις επιθυμίες και τα ενδιαφέροντά του!
• Σκοπός του παιχνιδιού είναι η διασκέδαση κι όχι να γυρίσουν με τα ρούχα καθαρά κι ατσαλάκωτα, γι’ αυτό λοιπόν άνετα ρούχα που δε μας νοιάζουν αν θα χαλάσουν ή θα κοπούν!
• Μέσα από το παιχνίδι το παιδί μαθαίνει και μέσα από τα δικά του λάθη, μαθαίνει περισσότερο, για αυτό μην λύνετε εσείς τα προβλήματά του και μη είστε από πάνω του φοβούμενοι ότι θα πάθει κακό. Έτσι δε διασκεδάζει ούτε εκείνο ούτε κι εσείς!

Επειδή παραπάνω σας ανέφερα την επιλογή του σωστού παιχνιδιού, παρακάτω θα σας παρουσιάσω τις μεγάλες οικογένειες των παιχνιδιών, που προσαρμόζονται στην ηλικία και το στάδιο ανάπτυξης των παιδιών.

1. Τα παιχνίδια που αναπτύσσουν τις κινητικές δεξιότητες, την ισορροπία και το συντονισμό των κινήσεων. Εδώ ανήκουν οι μπάλες, τα ποδηλατάκια η κούνια και παιχνίδια με το νερό ή την άμμο.
2. Τα παιχνίδια που αναπτύσσουν τη συναισθηματική τους ευφυΐα, όπως τα ζωάκια, οι κούκλες ή σκηνικά, όπως η φάρμα, το ιατρείο, η κουζίνα. Τα παιχνίδια αυτά ενισχύουν τη μίμηση και το δέσιμο των παιδιών με ένα εξωτερικό αντικείμενο (το αγαπημένο μου ζωάκι).
3. Τα παιχνίδια που ενισχύουν τις διανοητικές ικανότητες, όπως τα παζλ, τα παιχνίδια με πειράματα και δοκιμασίες, οι κατασκευές.

Καλό Παιχνίδι λοιπόν!!!!!!

Τερζοπούλου Αγάπη

Ψυχολόγος, Α.Π.Θ.

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

Benveniste, D. (1998) The Importance of Play in Adulthood: A Dialogue with Joan Erikson. The Psychoanalytic Study of the Child. Vol. 53.

Cole, M. &Cole. S. R. (2001). Η ανάπτυξη των παιδιών. Γνωστική και Ψυχοκοινωνική ανάπτυξη κατά τη νηπιακή και μέση παιδική ηλικία. 481-490. Εκδόσεις Γ. Δαρδάνος.

Cole, M. & Cole, S.R. (2002). Η ανάπτυξη των παιδιών. Η αερχή της ζωής: Εγκυμοσύνη, Τοκετός, βρεφική ηλικία. 379-382. Εκδόσεις Γιώργος Δαρδάνος.

Κόντογλου, Μ. (2007). Παιδί και Ψυχοκοινωνικές Δυσκολίες. Μια ψυχοδυναμική οπτική. Παιχνίδι, 47-68. Εκδόσεις Gutenberg.

Oliverio- Ferraris, A. (2006). Στα παιδιά δεν αρκεί μόνο η αγάπη. Τόμος 1. Οι ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών από το Α εώς το Ω. 17-18. Εκδόσεις Lector ΕΠΕ.

Oliverio- Ferraris, A. (2007). Στα παιδιά δεν αρκεί μόνο η αγάπη. Τόμος 2. Οι ψυχολογικές ανάγκες των παιδιών από το Α εώς το Ω. 72-79. Εκδόσεις Lector ΕΠΕ.