«Άγχος» – Αναλύω και Διαχειρίζομαι - Γράφει η Ελένη Αλεξανδρίδου

                Μπροστά ακόμα και στη λέξη «άγχος» η κοινή γνώμη αντιδρά! Εγώ από την άλλη, υποστηρίζω πως πρέπει να χαιρόμαστε για ένα κομμάτι της ύπαρξής του, γιατί μέσω αυτού μπορούμε να επιβιώσουμε και  υπάρχουν στιγμές που μας προστατεύει! 

Για να πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, το άγχος είναι ένα αίσθημα πίεσης σε μια κατάσταση φόβου. Η διάρκειά του μπορεί να είναι από μερικά λεπτά και να συνεχιστεί για χρόνια, ενώ η έντασή του αυξομειώνεται. Το πιο σημαντικό, όμως, είναι το αν υπάρχει ή όχι η αιτία που το προκαλεί. 

Στην περίπτωση που η αιτία που προκαλεί αυτό το αίσθημα υπάρχει, τότε μιλάμε για ένα άγχος «δημιουργικό», μια φυσική δύναμη, ένα εσωτερικό κίνητρο. Όταν αυτό υπάρχει σε ήπια μορφή μας προστατεύει από δυσάρεστες καταστάσεις αφού μας βοηθά να βρισκόμαστε σε συνεχή εγρήγορση και διαρκή ετοιμότητα. Από την άλλη, ότι η αιτία που το προκαλεί δεν υπάρχει, τα επιτρεπτά όρια ξεπερνιούνται και τότε μιλάμε για ένα άγχος «καταστροφικό». Δεν πρέπει να ξεχνάμε πως το άγχος και ο φόβος είναι σαν ένας κύκλος που δε λύνεται και δε σταματά ποτέ. Το ένα συναίσθημα προκαλεί το άλλο και στην περίπτωση του «καταστροφικού άγχους» καθηλώνει το άτομο, δεν του επιτρέπει να δράσει γιατί δεν υπάρχουν εσωτερικά κίνητρα και κατ’ επέκταση δε μπορεί να προσδιοριστεί η αιτία του.  Η κατάσταση αυτή μπορεί να γενικευτεί και να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στην καθημερινότητά μας.

Ο ανθρώπινος οργανισμός αντιδρά στις κακές σκέψεις ή στα άσχημα συναισθήματα και μαζί με το «καταστροφικό» άγχος εμφανίζονται ψυχοσωματικά συμπτώματα που οφείλονται σε αυτό. Για να χαρακτηριστεί μια αγχώδης κατάσταση παθολογική, θα πρέπει να αξιολογηθούν χρονικά τα συμπτώματα από 6 μήνες και πάνω. Τα πιο κύρια ψυχοσωματικά συμπτώματα είναι η αύξηση των καρδιακών παλμών, η εφίδρωση, ο πόνος στο στομάχι, η δύσπνοια, το τρέμουλο στα άνω άκρα, οι γαστρεντερολογικές διαταραχές (συνήθως στη μικρή ηλικία), η υπερφαγία ή αφαγία, οι διαταραχές στον κύκλο του ύπνου κ.λπ. Πάντοτε, όμως, ανάλογα με το άτομο, εμφανίζονται και δευτερεύοντα ψυχοσωματικά συμπτώματα που δε μπορούμε να τα γενικεύσουμε στην κλίμακα των κύριων. Η διάρκειά τους μπορεί να ξεκινά από 1 ώρα και να συνεχίζεται για πολύ ή λίγο χρόνο, ανάλογα με το άτομο.

Οι λόγοι που ένα άτομο αγχώνεται αναφέρονται κυρίως στις απαιτήσεις του ίδιου του ατόμου, των γονέων (ή του γενικότερου οικογενειακού πλαισίου), του κοινωνικού πλαισίου, του σχολικού πλαισίου κ.λπ. Ουσιαστικά πρόκειται για πλαίσια στα οποία το άτομο διαδραματίζει διαφορετικούς ρόλους, άρα υπάρχουν και διαφορετικές απαιτήσεις, προσδοκίες, επιλογές, θέλω και πρέπει που προκαλούν στο άτομο πίεση για λίγο ή για πολύ που καταλήγει να γίνεται άγχος. 

Η διαχείριση του άγχους προϋποθέτει μια στρατηγική στις ενέργειες που πρέπει να ακολουθήσουμε. Αρχικά, προσπαθούμε να εντοπίσουμε την πηγή – αιτία που μας προκαλεί ένα αρνητικό συναίσθημα (την αιτία που θεωρώ εγώ πως μου το προκαλεί και όχι τι εκλαμβάνομαι από το περιβάλλον). Στη συνέχεια, αν η αιτία δεν είναι μία αλλά πολλές, προχωρώ στην ιεράρχηση τους με γνώμονα τη σημαντικότητά τους για μένα. Στο επόμενο στάδιο, πιάνω την πιο σημαντική αιτία και προσπαθώ να την εκλογικεύσω. Με άλλα λόγια, την χωρίζω στα μέρη της, την αναλύω όσο μπορώ με σκοπό να κάνω τόσο λογική τη σκέψη της σε τέτοιο σημείο ώστε να μην τη φοβάμαι πια και να πάψει να μου προκαλεί άγχος. Ένας ακόμα τρόπος που λειτουργεί σε αυτό το στάδιο, είναι η αντικατάσταση της αρνητικής σκέψης (αιτίας) με μια θετική. Μπορεί φαινομενικά να μοιάζει εύκολο, αλλά πρακτικά δεν είναι. Μια κατάσταση άγχους είναι μια δύσκολη διαδικασία και σε αυτή τη φάση πρέπει να προκαλέσω τον εαυτό μου ότι μπορώ να τα καταφέρω. Η διαδικασία αυτή με βοηθά να αντιληφθώ ποιος είμαι μέχρι εκείνη τη δεδομένη στιγμή, τι πρέπει να κάνω και να στοχεύσω με συγκεκριμένα βήματα στην αλλαγή.

Η κλίμακα είναι μία: Βλέπω – Αποδέχομαι – Αλλάζω. Αλλά μη ξεχνάτε, επίσης,  πως το άγχος μπορεί να γίνει μια δημιουργική δύναμη που θα λειτουργήσει προς όφελός σας.

Ελένη Α. Αλεξανδρίδου

Φιλόλογος

Πτυχιούχος Τμήματος Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας  Ιωαννίνων

Ειδίκευση στον Τομέα της Παιδαγωγικής Επιστήμης

Κάτοχος Πιστοποίησης Επάρκειας Γνώσης της Γραφής Braille

www.filologosonline.gr

 e-mail: filologosonline.gr@gmail.com